จุดประสงค์ (เมื่อเรียนจบ นักเรียนสามารถ)

• อธิบายขั้นตอนการแก้ปัญหา

• วางแผนการแก้ปัญหาโดยใช้รหัสลำลองและผังงาน

• แก้ปัญหาตามขั้นตอนการแก้ปัญหา

นักเรียนทราบหรือไม่ว่าทุกคนสามารถเขียนโปรแกรมได้ เนื่องจากพื้นฐานการเขียนโปรแกรม คือการคิดแก้ปัญหาอย่างเป็นขั้นตอน และเป็นระบบ ซึ่งนักเรียนต้องเคยฝึกฝนวิธีการแก้ปัญหาต่างๆ ในชีวิตจริงมาแล้วทั้งสิ้น ในบทนี้จะกล่าวถึงขั้นตอน และเครื่องมือสำหรับการแก้ปัญหาในชีวิตประจำวันและปัญหาที่ใช้การคำนวณเป็นพื้นฐานเพื่อนำไปสู่การเขียนโปรแกรมในบทถัดไป 

การแก้ปัญหา ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ดังนี้

1.การวิเคราะห์และกำหนดรายละเอียดของปัญหา เป็นการทำความเข้าใจเกี่ยวกับรายละเอียดเงื่อนไข ข้อกำหนด รวมถึงข้อจำกัดต่าง ๆ ของปัญหา ข้อมูลที่จำเป็นในการแก้ปัญหา ตรวจสอบว่ามีข้อมูลเพียงพอหรือไม่ จะหาข้อมูลเพิ่มเติมให้ครบถ้วนต่อการใช้แก้ปัญหาได้อย่างไร ข้อมูลผลลัพธ์ที่ได้คืออะไร และจะตรวจสอบความถูกต้องผลลัพธ์ที่ได้อย่างไร

2. การวางแผนการแก้ปัญหา เป็นการคิดค้นกระบวนการต่าง ๆ ที่เป็นขั้นตอน ตั้งแต่เริ่มต้นจนกระทั่งได้ผลลัพธ์ที่ต้องการ อาจเลือกใช้รหัสลำลอง หรือผังงาน โดยวิธีการแก้ปัญหาที่ได้เรียกว่า ขั้นตอนวิธีหรืออัลกอริทึม (algorithm) ซึ่งเป็นลำดับขั้นตอนในการแก้ปัญหา

3.การดำเนินแก้ปัญหา เป็นการปฏิบัติ หรือพัฒนาโปรแกรมเพื่อแก้ปัญหา โดยใช้ภาษาโปรแกรมช่วยในการดำเนินการ

4. การตรวจสอบและประเมินผล เป็นการตรวจสอบผลลัพธ์ที่ได้ หากผลลัพธ์ที่ได้ไม่ถูกต้อง ต้องย้อนกลับไปทำซ้ำตั้งแต่ขั้นตอนแรกจนกว่าจะได้ผลที่ถูกต้อง

รหัสลำลอง เป็นการใช้คำบรรยายขั้นตอนในการแก้ปัญหา หรือการทำงานของโปรแกรม อาจเขียนเป็นภาษาพูด ทำให้เขียนง่ายไม่ต้องกังวลรูปแบบ ตัวอย่าง รหัสลำลองคำนวนหาพื้นที่สามเหลี่ยม 

การกำหนดค่าอย่างใดอย่างหนึ่งให้กับตัวแปรสามารถทำได้ 3 วิธีคือ

> การรับค่าจากภายนอก

> การกำหนดค่าจากค่าคงที่หรือตัวแปรอื่น

> การกำหนดค่าจากการคำนวณ

การตั้งชื่อตัวแปร ควรให้เหมาะสมกับค่าที่เก็บ เช่น name เก็บชื่อข้มูลชื่อ age  เก็บข้อมูลอายุ